ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΑΝΑ: Το χρονικό μιας καταστροφής

Τα Ταταύλα, λέει ο Θωμάς Κοροβίνης, το 1955 ήταν ένα ελληνικό χωριό μέσα στην Πόλη - αριθμούσε κάπου 2.000 οικογένειες, ενώ άλλες 8.000 ελληνικές οικογένειες ζούσαν στο κοσμοπολίτικο Πέραν. Συνολικά η ελληνική κοινότητα αριθμούσε κάπου 100.000 μέλη εκείνη την εποχή. Πριν το '22 οι Ελληνες πλησίαζαν τους 300.000 και ήταν το 17% τουλάχιστον του πληθυσμού, αναφέρει στον «Μηχανισμό της καταστροφής», το μνημειώδες βιβλίο του για το πογκρόμ του 1955, ο ιστορικός Σπύρος Βρυώνης. Ανάμεσα στο 1922 και το 1924 εκτιμάται ότι έφυγαν περισσότεροι από τους μισούς και κατόπιν συνέχισαν να φεύγουν λόγω της τιμωρητικής τουρκικής πολιτικής των χρόνων που ακολούθησαν τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Από το 1948 όμως και μετά, χάρη στη χαλάρωση των περιορισμών που αποφάσισε η τουρκική κυβέρνηση, η κοινότητα άρχισε να αποκτά και πάλι δυναμική. Αλλά αυτή η «άνοιξη» δεν κράτησε πολύ, αφού η πολύπαθη ελληνική κοινότητα βρέθηκε όμηρος των ελληνοτουρκικών διενέξεων για την Κύπρο.

Αν όμως ο Σπύρος Βρυώνης με το βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 2007 (εκδ. Εστία) κάλυψε ένα μεγάλο κενό στην ιστοριογραφία, ο Θωμάς Κοροβίνης τώρα επιχειρεί να κάνει το ισοδύναμο στη λογοτεχνία, με το «'55», μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε μόλις από τις εκδ. Αγρα.

Είναι ένα μυθιστόρημα με σαφώς ελληνική ματιά, έχει δηλαδή στο επίκεντρο τη ζωή της ελληνικής κοινότητας στην πολυπολιτισμική αυτή πόλη. Εχει επίσης βασικό του θέμα τους διωγμούς του '55, εκείνη την αποφράδα 6η Σεπτεμβρίου, στην οποία, μέσα σε περίπου 10 ώρες, καταστράφηκαν περιουσίες και ζωές.

Αντίθετα όμως με άλλες αφηγήσεις για τις συμβιώσεις των ελληνικών με άλλες κοινότητες και παρά το βαρύ συναισθηματικό φορτίο των συγκεκριμένων γεγονότων, που και το συγκεκριμένο βιβλίο εκπέμπει απόλυτα, ο Κοροβίνης καταφέρνει να κρατάει κάποια συγγραφική απόσταση. Οι άλλες κοινότητες και εθνότητες - Εβραίοι, Αρμένιοι, Κούρδοι - δεν είναι διαφανείς ή ανύπαρκτες στις περιγραφές του - όπως συμβαίνει κατ' επανάληψη σε άλλα βιβλία - και οι Τούρκοι δεν είναι πάντα ο «εχθρός».

Εχοντας μάλιστα το πλεονέκτημα να έχει εργαστεί και ζήσει επί μία οκταετία στην Πόλη, ο θεσσαλονικιός φιλόλογος, συγγραφέας, συνθέτης, τραγουδιστής καταφέρνει να αποτυπώσει σε μεγάλο βαθμό το κλίμα της ζωής και της ελληνικής κοινότητας και, γενικότερα, της Κωνσταντινούπολης το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Και να μιλήσει για το τραυματικό σοκ - δεύτερο μετά το '22 - του 1955, που αυτή τη φορά σήμανε και την οριστική, ουσιαστικά, διάρρηξη μιας προαιώνιας σχέσης με την Πόλη - που όμως, όπως φαίνεται και από το συναισθηματικό φορτίο του ίδιου του συγγραφέα, καθόλου δεν σημαίνει ψυχική απομάκρυνση.

Ο Θωμάς Κοροβίνης, που πήρε το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας το 2011 για το μυθιστόρημά του «Ο γύρος του θανάτου», το οποίο μιλούσε για τον Αριστείδη Παγκρατίδη, υποτιθέμενο δράκο του Σέιχ Σου, τώρα καταπιάνεται με ένα θέμα ακόμη δυσκολότερο.
Οπλο του και πάλι η επεξεργασμένη γλώσσα, με πάμπολλες τουρκικής προέλευσης λέξεις που πέρασαν στα ελληνικά και επεξηγούνται σε υποσημειώσεις - από τα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία του βιβλίου - και με μια απλή δομή που επιτρέπει να παρακολουθήσουμε από κοντά τραύματα και γεγονότα.